Thắng Pháp Abhidhamma
Bài 16
Nhóm Tâm Bất Thiện
Là ba thứ tâm tham, sân, si được phân định rõ ràng đối lập với các tâm tịnh hảo. Đây cũng chính là nội dung sẽ được học trong ba bài tiếp theo.
Thuộc tánh của tâm (thường gọi là tâm sở) cũng có nhóm thuộc tánh bất thiện nhưng cho chúng ta một số ý niệm khác về bất thiện thí dụ thuộc tánh si (và tất cả thuộc tánh thuộc si phần) có mặt trong tất cả 12 tâm bất thiện. Nói cách khác trong tâm tham và tâm sân có thuộc tánh si mặc dù trong tâm si không có thuộc tánh tham và thuộc tánh sân.
Căn có nghĩa là cội rễ. Ba căn bất thiện là căn tham, căn sân, căn si mang ý nghĩa không giống với ba tâm bất thiện. Vai trò của các căn thiện và bất thiện trong Thắng Pháp Abhidhamma cho thấy góc nhìn đặc biệt về tâm pháp: tại sao không thể chỉ nói tâm một cách đơn thuần mà còn phải nói tới cội rễ.
Hai từ vựng tâm bất thiện (akusala) và phiền não (kilesa) đôi khi nghe như đồng nghĩa nhưng cách dùng có nhiều sai biệt. Trong Phật học tất cả tâm bất thiện đều chứa đựng phiền não. Nhưng nói một cách vĩ mô thì những thuộc tánh bất thiện thuộc hành uẩn trong lúc thọ uẩn, tưởng uẩn và thức uấn thì “bị nhuộm” bởi các thuộc tánh bất thiện. Trong cách nói đại loại thì bất thiện nói rộng hơn thí dụ sở hành bất thiện, khuynh hướng bất thiện …. Trong lúc chữ phiền não đặc biệt chỉ cho trạng thái tâm bị nung nấu. Phải mất ít thời gian người học mới có thể phân biệt được cách dùng hai từ nầy một cách tinh xác.
Khác với cách nói thường là đại loại như trong Kinh Tạng, trong Thắng Pháp Tạng có những khái niệm mới nghe rất “ngược đời” nhưng phải chịu bỏ bớt những định kiến thì mới hiểu được. Thí dụ chúng ta thường nghe cái gì thuộc bất thiện là ác xấu nên từ bỏ. Trong Kinh Tạng, Kinh Đế Thích Vấn Đạo có Phật ngôn: có những thọ ưu nên thường có, có những thọ ưu không nên thường có. Thọ ưu trong Thắng Pháp chỉ có trong tâm sân. Như vậy tâm sân tuy là bất thiện nhưng có lúc cũng “rất tốt” như tâm kinh hãi đối với trầm luân sanh tử chẳng hạn. Một thí dụ khác là theo cái nhìn thường thức thì ăn năn hối lỗi là điều tốt đáng khuyến khích nhưng theo Thắng Pháp thì sự hối tiếc thuộc sân phần - là một thuộc tánh bất thiện. Nên học Thắng Pháp bằng cái nhìn mới mẽ bớt định kiến thì học sẽ nhanh và thú vị.
Bacteria (vi khuẩn hay vi sinh vật) có thứ tốt, có thứ xấu. Thứ tốt có thể “ăn tiêu” những độc tố tai hại trong lúc thứ xấu có thể làm hại sức khoẻ của con người. Trong cái nhìn của các nhà khoa học thì cái nào giúp ích thì ghi nhận là giúp ích; cái nào có hại thì ghi nhận có hại. Khái niệm thiện, bất thiện trong Thắng pháp cũng tượng tự như vậy: Tâm nào đi với ba căn bất thiện thì là bất thiện, đi với ba căn thiện thì là tịnh hảo. Không nhận thức theo nghị luận thường tình.
Tâm bất thiện là những thứ tâm đi với căn rễ bất thiện.
Khái niệm thiện, bất thiện trong cách nói vĩ mô của Thắng Pháp Tạng so với Kinh Tạng có nhiều sai biệt cần lưu ý .
Nhóm tâm bất thiện trong biểu đồ chư pháp:
Biểu đồ chư pháp - CÁC TÂM BẤT THIỆN
Bài học trước là: Tâm Dục Giới - Thứ Tâm Đa Nhiệm
Bài học tiếp theo sẽ là: Tâm Tham.
II Thảo Luận: TT Giác Đẳng điều hành
III Trắc Nghiệm
No comments:
Post a Comment